ΕΠΙΨΥ

1.ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
2.ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΠΑΙΕΥΟΜΕΝΟΥ

Το προσεχές διάστημα, θα υλοποιηθεί το Πιλοτικό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Πρώιμης Παιδικής Παρέμβασης για επαγγελματίες του χώρου, σύμφωνα με την ΚΥΑ 4510/24.10.2024. Το ΕΠΙΨΥ υπό την Επιστημονική ευθύνη της καθηγήτριας Παιδοψυχατρικής Αικατερίνης Παπανανικολάου, έχει σχεδιάσει και θα υλοποιήσει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Γιατί πρώιμη παρέμβαση;

Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι μια περίοδος κρίσιμη για τη βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου, αλλά και μια περίοδος ευαλωτότητας. Η ανάπτυξη στους τομείς της γλώσσας, της γνωστικής ικανότητας, των κινητικών δεξιοτήτων και της κοινωνικο-συναισθηματικής ανάπτυξης συμβαίνει ραγδαία κατά τα πρώτα αυτά χρόνια. Βιολογικοί, ψυχοκοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του. Η χρονική περίοδος κατά την οποία αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς κατά τη διάρκεια των πρώτων έξι χρόνων της ζωής και ιδιαίτερα των πρώτων τεσσάρων, υπάρχουν κρίσιμα «παράθυρα ευκαιρίας» που, αν δεν αξιοποιηθούν, ενδέχεται να παρεμποδιστεί η βέλτιστη ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Η πρώιμη παρέμβαση στις ηλικίες 0-6 ετών στοχεύει στη βελτίωση της ανάπτυξης και συμβάλει καταλυτικά́ στην ελαχιστοποίηση των περιορισμών σε παιδιά́ που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές ή αναπηρίες, στην ενδυνάμωση των υπαρχουσών δεξιοτήτων τους και στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων.

Γιατί οικογενειοκεντρική πρώιμη παιδική παρέμβαση;

Η οικογενειοκεντρική πρώιμη παρέμβαση (family-centered early intervention) είναι μια προσέγγιση για παιδιά που παρουσιάζουν αναπτυξιακές δυσκολίες ή διατρέχουν αναπτυξιακό κίνδυνο (π.χ. πρόωρα βρέφη, παιδιά με αυτισμό, γενετικά σύνδρομα, καθυστέρηση λόγου κ.ά.) η οποία διαφοροποιείται από τις κλασσικές παιδοκεντρικές προσεγγίσεις.

Τοποθετεί την οικογένεια στο κέντρο της θεραπευτικής διαδικασίας, βασίζεται στην αρχή ότι οι γονείς είναι οι πρωταρχικοί φροντιστές και εκπαιδευτές του παιδιού και ότι η παρέμβαση είναι πιο αποτελεσματική όταν υποστηρίζεται το οικογενειακό σύστημα συνολικά, όχι μόνο το ίδιο το παιδί. Μετατοπίζει δηλαδή την έμφαση από τη «θεραπεία του παιδιού» στην υποστήριξη του οικογενειακού συστήματος συνολικά. Οι στόχοι της παρέμβασης τίθενται από κοινού με τους γονείς, λαμβάνοντας υπόψη τις αξίες, τις προτεραιότητες και τις συνθήκες ζωής τους. Υλοποιείται στα φυσικά περιβάλλοντα του παιδιού (σπίτι, νηπιαγωγείο, κοινότητα), εστιάζεται στις ρουτίνες και τις αλληλεπιδράσεις της καθημερινότητας. Απαιτεί χρόνο, ειδική εκπαίδευση των επαγγελματιών που την εφαρμόζουν και δέσμευση της οικογένειας.

Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η οικογενειοκεντρική παρέμβαση οδηγεί σε καλύτερα αναπτυξιακά αποτελέσματα και γενίκευση των δεξιοτήτων του παιδιού καθώς και μείωση του στρες των γονέων. Έχει θετική επίδραση στην ευημερία του παιδιού και της οικογένειας, λειτουργεί υποστηρικτικά στην αποφυγή ιδρυματοποίησης, εφόσον ενδυναμώνει τους γονείς με παιδιά με αναπηρία στον γονειΪκο τους ρόλο, και συμβάλει στη υλοποίηση μίας συμπεριληπτικής κοινότητας, εφόσον υποστηρίζεται και διευκολύνεται η μετάβαση τους και η σύνδεση τους στην κοινότητα.

Γιατί απαιτείται επιπλέον εκπαίδευση των επαγγελματιών στην οικογενειοκεντρική πρώιμη παιδική παρέμβαση;

Η πρώιμη παρέμβαση βασίζεται σε συστήματα όπου οι υπηρεσίες παρέχονται στο φυσικό περιβάλλον του παιδιού και ενσωματώνονται στις καθημερινές του δραστηριότητες. Οι πρακτικές με επίκεντρο την οικογένεια απαιτούν από τους επαγγελματίες να αναπτύξουν νέες δεξιότητες βασισμένες στην οικογενειακή κουλτούρα και στη θεώρηση των οικογενειών ως των κύριων διαμεσολαβητών στην ανάπτυξη των παιδιών τους. Προς τον σκοπό αυτό, οι επαγγελματίες  χρειάζονται επιπλέον εκπαίδευση για να μεταβούν από ένα πιο ιατρικό ή θεραπευτικό μοντέλο σε ένα μοντέλο καθοδήγησης και συνεργασίας, που υποστηρίζει τη μάθηση μέσω των καθημερινών εμπειριών. Επιπλέον, οι επαγγελματίες συχνά εκπαιδεύονται σε συγκεκριμένους τομείς ανάπτυξης της ειδικότητάς τους, ωστόσο η πρώιμη παρέμβαση απαιτεί κατανόηση της ανάπτυξης του παιδιού ως μίας ολοκληρωμένης και δυναμικής διαδικασίας. Στην οικογενειοκεντρική πρώιμη παρέμβαση, μάλιστα, οι ανάγκες του παιδιού προσεγγίζονται ολιστικά και εξατομικευμένα, αφού για κάθε μία οικογένεια υπάρχει ένα πρόσωπο αναφοράς το οποίο "φροντίζει" η παρέμβαση να απαντά στις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Συμπερασματικά, η οικογενειοκεντρική πρώιμη παιδική παρέμβαση αφορά σε μια μορφή παρέμβασης, η οποία αναλαμβάνει την οικογένεια και το παιδί από τη γέννηση του και το συνοδεύει μέχρι την πρώτη σχολική ηλικία (0-6 ετών) φροντίζοντας για την ομαλή μετάβαση του στη κοινότητα. Λειτουργεί στη βάση μίας διεπιστημονικής ομάδας, όπου ο κάθε επαγγελματίας εισφέρει τις ειδικές του γνώσεις του προκειμένου αυτές να ενσωματωθούν σε μία ενιαία και ολιστική προσέγγιση.

Απαιτεί, επίσης, όλα τα μέλη που απαρτίζουν μία διεπιστημονική ομάδα να γνωρίζουν τις αρχές, τη μεθοδολογία, τις πρακτικές και τα εργαλεία της προσέγγισης αυτής. Τέλος, καθοριστικής σημασίας για την έγκαιρη ένταξη του παιδιού σε ένα πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης είναι η συνεργασία της ιατρικής κοινότητας, η οποία ενημερώνει, παραπέμπει και καθοδηγεί τους γονείς ώστε να κατανοήσουν τη σημασία της έγκαιρης ένταξης του παιδιού σε ένα πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης.

Η Επιστημονικά Υπεύθυνη Εκπαιδευτικού Προγράμματος

Καθηγήτρια Α. Παπανικολάου